Ephemera
Firmans issued concerning Dragomans
The regulations and priviliges of the foreign Ambassadors, Consuls and their staff, including the vital Dragomans (translators) in the Ottoman Empire were all set out in the capitulation treaties and the firmans were decrees sent out by the Sultan to give his authority and consent that made all decisions legally binding.
The firman about the recognition of the commercial privilege to the dragoman interpreters working in the French Consulate in Smyrna by the Sultan Selim III (reign 1761-1808).
1) Akdâ kudati’l-müslimîn evlâ vülati’l müvahhidîn ma’dinü’l-fezail ve’l-yakîn râfi’-u a’lâmı’ş-şeriati ve’d-din ve vâris-u ulumî’l-enbiya-i ve’l-mürselin el-muhtass u bi-mezîd-i i’nâyeti’l- meliki’l-mu’in mevlana İzmir kadısı zîdet fezailehü tevki-i refi-i hümayun vasıl olacak malum olaki Françe Cumhurunun âlileri de menfi maslahatgüzarı
2) kıdvetü’l-ayan millet-i mesihiyye muvaffak hutimet avakıbuhu bi’l-hayr, size ma’deni mühürlü arz-ı hal gönderip medine-i İzmir’de Françe konsolosu yanında Kostante Miyafo babında âli tercüman olup ve tercümanlık hizmetinde olanlar ve oğulları ve yedlerine başka başka evamir-i şerife verilen iki nefer hizmetkârların haraç ve avarız
3) ve kasabiyye akçesi vesair mersum ve tekalif-i örfiyye teklifiyle rencide olunmamaları berat-ı sürutundan olmaktan naşi tercüman-ı mersumun iki nefer hizmetkâr olunarak aracı Manol vala aracı Kirbako nam bir nefer hilaf-i sürut berat-ı cizye mutalebesi ve’l-ahir vechle ve taaddi olunmayup berat-ı mucibince himaye ve siyanet
4) olmak babında emr-i şerifim sudûrini istidâ ve cevab-ı hümayuna mahfuz nişan kaydı görüldükte mesfur Kostante Miyafo bin iki yüz on iki senesi Zilhiccenin on birinci günü tarihinde verilen berat-ı şerifiyle konsolos-u mersumun yanında tercüman olup ve tercümanlık hizmetinde olanları oğulları ve yedlerine
5) başka başka evamir-i şerife verilen iki nefer hizmetkârları haraç ve avarız ve kasabiyye akçesi vesair mersum ve tekalif-i örfiyye teklifiyle rencide olunmamaları yedlerine verilen beratın sürutundan idüğü mukayyed bulunmağın tercüman mümkün hizmetine olup ahir mahallerde terkin olunmamak şartıyle vech-i mesruh üzere
6) amel olunmak babında ferman-ı âli sadr olunmuştur. Emr-i şerifimle
7) vüsul buldukta bu baba sadr olan emrim olunan amel dahi tercüman-ı mersumun iki nefer hizmetkârlarından olan mesfur aracı Manol vala aracı Kirbako tercümanın hizmetinde olup ahir mahallerde terk olunmamak şartıyla mukayyed sürüt berat-ı cizye mutaalası ve’l-ahir vechle rencide ve remide etturmeyub
8) ber-mucib-i sürut berat-ı hümayun ve sirayeti olup mezmun emr-i şerifiyle amel olasız söyle bilesiz. Alamet-i şerife itimad kılasın. Tahriren evasıt şehr-i Muharremü’l-haram sene selase aşere ve mieteyn ve elf.
11 Zilhicce 1211 (7 Haziran 1797) Bi makam-ı Kostantiniyye
Modern Turkish translation
Müslüman kadıların kadısı, Allah’ın birliğine sahip çıkanların üstünü, faziletlerin ve katî bilgilerin kaynağı, şeriat ve din alimlerinin yükselticisi ve nebiler ile gönderilmiş peygamberlerin ilimlerinin varisi, padişahların yardımcısına mahsus inayetin sahibi mevlana (bazı sarıklı ilim adamlarının lakabı) İzmir kadısı —Allah faziletini arttırsın— padişahın yüce buyruğu ulaştığında bilinsin ki yüce Fransa Cumhuriyetinin maslahatgüzarı —Hıristiyan milletlerin ileri gelenlerinden— akıbeti hayırlı olsun (gayrimüslimler için dua etmek uygun olmadığından iyi bir temenni, Müslüman olarak vefat etsin anlamında) isteklerin belirtildiği mühürlü bir arzuhal gönderilip İzmir şehrinde Fransa konsolosunun yanında Kostantin Miyafo adında yüksek tercüman ve bu tercümanın hizmetinde olanlar ile oğulları ve ellerine başka hünkar emri verilen iki nefer hizmetkardan haraç, avarız vergisi ve kasabiye akçesi ve sair adı geçen örfî vergilerin talep edilerek rencide edilmemeleri bu beratın şartlarındandır. Bahsedilen tercümanın iki nefer hizmetkarı aracı Manol ve yüksek aracı Kirbako’nun bu vergilerden muaf olarak cizye talebinde de bulunulmayarak diğer bir suretle örf ve adetin hilafına hareket edilmesin. Haklarına tecavüz edilmeden beratın şartlarını koruyarak ve gözeterek şerefli emrim sayesinde ortaya çıkan mübarek cevaptaki nişan kaydında görülen Kostantin Miyafo 27 Mayıs 1798 günü verilen şerefli beratta adı geçen konsolosluk yanında tercümanlık hizmetinde bulunanlar ile oğulları ve ellerine başka hünkar emri verilen iki nefer hizmetkardan olan aracı Manol ve yüksek aracı Kirbako’dan haraç, avarız ve kasabiye akçesi ve sair adı geçen örfî vergilerin talep edilerek rencide olunmamaları yüce fermanda ortaya çıkmıştır. Verilen beratın şartlarında kayıtlı bulunan bahsi geçmiş tercümanın sonraki yerlerde/durumlarda vazgeçilmemek şartıyla kaydedilen beratın şartlarından cizye tetkiki için rencide etmek ve ürkütmek istenmeyip (eğer bu vergiler onlardan talep edilirse kırılıp, üzülebileceklerinin altı çiziliyor; bu vergiler talep edilmezse ortada problem kalmayacaktır), beratın şartları gereğince verilen bu şerefli emrimle iş yapınız. Şöyle biliniz ki bu şerefli emre güvenin. Haram aylardan Muharrem 1213.
7 Haziran 1797 Bi makam-ı Kostantiniyye (İstanbul’un Osmanlı İmparatorluğunun resmî evraklarında yazılış şekli)
The supreme judge of Moslem judges, the superior of those who hold the unity of God, the source of virtues and solid knowledge, the uplifting defender of sharia law and religious scholars and the inheritor of the message sent through the prophets, the servant of the Sultan as the judge of Izmir - May God increase his virtue - when the supreme command of the Sultan reaches, let it be known that the fate of the supreme French Republic’s Chargé d’affaires - the prominent figures of Christian nations - be successful (in the sense that it is not appropriate to pray for non-Muslims, the wish is for it to be happy ending such as dying as a Muslim) be granted their stamped petition enclosing their wishes in the city of Izmir under the French Consul Constantine Miyafo acting as chief dragoman and the servant of the dragoman and his sons and two other servants who were ordered by another servant to receive their tribute, the avariz tax and town money and other that is one of the conditions of this certificate that the said customary taxes are not demanded and thus potentially offended. The two interpreter servants of the interpreter, Manol, and Kirbako, the higher rank bearing, are exempt from the collection of jizya and should not be insulted in this demand. Kostantin Miyafo, who was awarded the honourable berat on June 7, 1797 with the order of protecting and observing the conditions of the certificate without violating his rights, together with his sons and two other servants who were ordered to perform their services be also free of tribute, town taxes and the other said customary taxes not be demanded and not to be offended by the possibility of this demand as instructed by the supreme chamber. For the afore mentioned interpreters who provided they abide by the berat in later places / situations, not be insulted or pressured in asking for the non-Moslem tax (emphasisizing the importance of not demanding any taxes), please conduct business in accordance with this honourable berat. Do trust in this honorable order. The holy months of Muharram 1213
June 7, 1797 issued in Kostantiniyye (the form of Istanbul in the official documents of the Ottoman Empire)
An imperial firman by Selim III declaring to the kadı (sort of local religious judge) of Smyrna the exemption of interpreters and servants from the cizye (a tax on Ottoman non-Muslims).
1) Selim Han bin Mustafa el-Muzaffer da’ima
2) Mefâhirü’l kuzât ve’l-hükkâm meâdinü’l fezâil ve’l-kelâm Sakız ceziresi naibi ile İzmir’den Sakız’a varub gelince yol üzerinde vâki’ kuzât ve nüvvâb zîdet fezailehü ve mefâhirü’l-emâsil ve’l-akrân yeniçeri serdarları vesâir zabitân zîdet kadrihûm tevki-i refi-i hümayun vasıl olacak malum ola ki
3) Medine-i İzmir’de Françe konsolosu yanında bâ-berât-ı âli tercüman olan Kostante Miyafo nâm-ı tercüman bazı hususiçun Sakız’a ‘azim ve nâhi olduğundan bahisle ancak tercümân-ı mersûm İzmir’den Sakız’a varub gelince mürur ve ubûruna mümâne’at ve mugâyir-i şürût-ı berat-ı haraç ve avârız ve kasabiyye akçesi
4) vesâir mersûm ve tekâlif-i örfiyye teklifiyle rencide ve remîde olunmayub ber-mûceb-i şürût-ı berât-ı hamiyyet ve siyânet olunmak bâbında emr-i şerif südûrunu Françe cumhurunun der-âliyyemde mukim maslâhatgüzâr-ı kıdevetü’l-âyânü’l-millet-i mesihiyye muvaffak hutîmet avakıbuhu bi’l-hayr memhûr arzhaline istida divân-ı hümayunumda mahfuz
5) nişân kaydına müracaat olundukda mersûm Kostante Miyafo bin iki yüz on iki senesi Zilhiccenin on yedinci günü tarihinde verilen berât-ı şerifimle konsolos-u mersûmun yanında tercümân olub tercümanlık hizmetinde olanlar ve kulları ve yedlerine başka başka evâmir-i şerife verilen iki nefer hizmetkarları haraç ve avârız
6) ve kasabiyye akçesi vesâir rüsum ve tetâbuk-ı örfiyye teklifiyle rencide olunmamaları yedine verilen berâtın şürûtunda münderic idüğü mestur mukayyed bulunmağın ancak tercümân-ı mersûm sâbıkan varub gelmek şartıyla şürût-ı berâtın mucibince amel olunmak bâbında fermân-ı âlişânım sadr olunmuştur buyruldu ki
7) emr-i şerifimle vusul buldukda bu bâbda sadr olan emrim üzere amel dahi ber-vech-i meşhûd ancak tercümân-ı mersûm İzmir’den Sakız’a sabıkan varub gelmek
8) şartıyla mürur ve ubûruna mümâneat hilâf-ı şürût berât haraç ve avârız ve kasabiye akçesi vesâir mersûm ve tetâbuk-ı örfiyye teklifiyle rencide ve remîde olunmayub ber-mûceb-i şürût-ı berât-ı hamiyyet ve siyânet olunub mazmun-ı emr-i âlişânımla amel olasız böyle bilesiz
9) ‘alamet-i şerifeye ‘itimâd kılasız tahriren fi evâsıt-ı şehr-i Muharremü’l-haram sene selâse ‘aşere ve mieteyn ve elf Be makâm-ı Kostantiniyye
Modern Turkish translation
Padişah Mustafa’nın oğlu daima zafer kazanan Selim Han (h. 1789-1807)
Kadıların ve hakimlerin övgüye değer olanları faziletlerin ve kelamın kaynakları (16. yüzyılda kadı elkabınının [elkab: Osmanlı belgelerinde makam sahiplerine verilen resmî unvanlar] yazılma şeklinde bir değişme olmuştur) Sakız adası naibi ile İzmir’den Sakız’a gidilip gelindiğinde yol üzerinde bulunan kadılar ve naipler —Allah faziletini arttırsın— emsalleri ve akranı (sipahi elkabı) iftihara layık olan yeniçeri serdarlarının ve diğer zabitlerin —Allah kudretini arttırsın— padişahın yüce buyruğu ulaştığında bilinsin ki İzmir şehrinde Fransa konsolosu yanında beratla yüksek tercüman olan Kostante Miyafo ismindeki tercüman bazı hususlar için Sakız’a kesin karar veren ve konsolos yanında görevlendirilen kişi olduğunu belirterek bahsedilen tercüman (tercüman-ı mersûm bahsedilen tercüman anlamında, Müslüman olmayan kişiler için mersûm ifadesi kullanılırdı) İzmir’den Sakız’a gidip geldiğinde karşı kıyıya geçmesini engelleme ve berat şartlarına aykırı olarak haraç, avarız vergisi, kasabiye akçesi ve diğer örfî vergilerin talep edilerek rencide edilip, ürkütülmemeleri beratın himayesindeki şartların gereğine (Sakız’a gidip-gelen kişinin Fransa konsolosunun yanında çalışan bir gayrimüslim olduğundan, tercümanlık yaptığından ve vergilerden muaf olduğundan ancak bunun beratın şartlarına aykırı olmadığından bahsediliyor) göre padişah emriyle Fransa Cumhuriyeti’nin yüce kapımda (İstanbul’da) ikamet eden —Hıristiyan milletinin ileri gelenlerinden— maslahatgüzarı akıbeti hayırlı olsun (gayrimüslimler için dua etmek uygun olmadığından iyi bir temenni, Müslüman olarak vefat etsin anlamında) mühürlü dilekçesi divanımda saklanmış nişan kaydına başvurularak ismi anılan Kostante Miyafo 1798 senesinin Haziranının 2. günü verilen beratımla adı geçen konsolosun yanında tercüman olup tercümanlık hizmeti yapanlar ile kulları ve ellerine başka buyruğum verilen iki nefer hizmetkarları haraç, avarız vergisi ve diğer uygun örfî vergilerle rencide edilmemeleri ellerine verilen beratın şartlarında yer alarak kaydedilmiş ancak ismi anılan tercüman daha önce gidip gelerek beratın şartlarını gereğince yerine getirme konusunda şanı yüksek olan fermanım ortaya çıkmıştır (Bu emr-i şerif ile konsolos ile çalışan iki nefer hizmetkarın da Osmanlı İmparatorluğu tarafından himaye edildiği için vergiden muaf olduğu vurgulanıyor). Buyuruldu ki şerefli emrim ulaştığında bu konuda ortaya çıkan emrim gereğince, şahit olunduğu gibi ancak bahsedilen tercüman İzmir’den Sakız’a gidip gelmek şartıyla karşı kıyıya geçmesini engelleme (ve) berat şartlarının aksine haraç, avarız vergisi, kasabiye akçesi ve diğer bahsedilen uygun örfî vergilerin talep edilerek rencide edilip, ürkütülmemeleri beratın himayesindeki şartların gereğine göre yerine getirilmesi lazım gelen şanı yüksek emrime göre iş yapın, böyle bilin ve alamet-i şerifeye (padişahın tuğrasına) güvenin. 24 Haziran 1798-4 Temmuz 1798 arasında yazılmıştır (Belgede tarih olarak Muharrem 1213’ün evâsıtı verilmiş, yani 1213 yılının Muharrem ayının ortasındaki on gün. Bu ferman, divan toplantısında yazıldığı için kesin tarih verilmemiş, ayın on günlük bölümlerine işaret eden evâil, evâsıt ve evâhir kavramlarından biri kullanılmıştır).
Be makam-ı Kostantiniyye (Osmanlı başkentinin resmî evraklarda geçen adı)
The commendations of the judges and the judges are the sources of the virtues and theology (there has been a change in the writing of the kadi handbook [official titles given to the authorities in the Ottoman documents] in the 16th century). The regents of Chios and on the journey to and from Izmir and the officials and representatives on route - may God increase their virtue - of their retenue and servants (mounted guards) worthy of pride the janissary guards and other officers - may God give them strength - when the sultan reaches the supreme commander of the city of Izmir in the name of the high-gloss interpreter in the name of the French interpreter a definite decision and said that the interpreter was appointed person next to the said interpreter (interpreter-i mersûm said interpreter, non-Muslim people used to express the meaning of mercer) When coming from Izmir to Chios I offended to the shore and in violation of the terms of the tribute, avarız tax, townhouse and other customary taxes demanded and offended by the demand, the conditions under the auspices of the certificate (the person who went to Chios is a non-Muslim working next to the consul According to the sultan's order, the supreme gate of the French Republic (in Istanbul) — one of the prominent figures of the Christian nation — may be favorable to the fate of the maslahatgüzar (because it is not appropriate to pray for non-Muslims) (referring to the record of the sealed petition in my divan, referring to the engagement record, Kostante Miyafo was named as an interpreter) and the servants and the servants of the two commanders who were given another commandment for their exclusion of tribute, avariz tax and other appropriate customary taxes that were included in the conditions of the berat given to them, but the interpreter whose name was mentioned was able to go and fulfill the conditions of the berat. It is emphasized that the two sheriffs who work with the sheriff and the consul are exempt from tax as they are also protected by the Ottoman Empire). It was stated that when the honorable order reached, in accordance with the order that appeared on this subject, as witnessed, however, the interpreter would not allow the interpreter to cross the coast from Izmir to Chios (and), exempt from tribute, avarız tax, village money and other mentioned appropriate custom taxes. Do not offend or frighten with a demand, as the conditions under the auspices of the berat and allow the job according to the high order, and trust the portrait of the sultan (tuğra of the sultan). It was written between 24 June 1798 and 4 July 1798 (the document is dated as the date of Muharram 1213, that is, ten days in the middle of the month of Muharram of 1213. This decree was not given a definite date because it was written at the meeting of the council).
Issued from Kostantiniyye (the form of Istanbul in the official documents of the Ottoman Empire)
Images and information courtesy of Mustafa Üzel Kaptan, 2017.